💠 یک مسئلۀ ناگفته در تاریخ‌نگاری انقلاب
مدت‌هاست این مسئله فکرم را مشغول کرده که چرا یک بخش اساسی از انقلاب اسلامی چندان مورد التفات تاریخ‌نگاری انقلاب واقع نشده و این گنج که می‌تواند باری گران از دوش مسائل ما بردارد همچنان زیر خاک مدفون مانده است؟ این مسئلۀ عمدتاً مغفول «اقتصاد مبارزه» است؛ منظورم از این مسئله بیش از هر چیزی، مولفه‌های معطوف به معیشت مبارزان و مسائل پیرامون آن است.
این بخش از تاریخِ ناگفته و نانوشتۀ انقلاب، بیش از آنکه قربانیِ ثبت تاریخی باشد، قربانی خودسانسوری و ناروایتی است. دلیلش هم لابد اکراه داشتن راویان از بازگویی مسائل معیشتیشان است که به گمان آن‌ها مسئلۀ روایت انقلاب را دچار کج‌فهمی می‌کند و موجب تنزل ارج مبارزۀ انقلابی می‌گردد. شاید این احساس موجه باشد اما دلیل موجهی بر این نیست که تاریخ‌نگاری انقلاب سراغ این مسئله نرود. حتی ممکن است این را هم بپذیریم که بیان روایاتی از مسائل معیشتی در لابلای روایت اصلی از انقلاب درست نباشد اما می‌شود این موضوع را به عنوان پروژه‌ای مستقل در تاریخ‌نگاری انقلاب پی‌گرفت.
آنچه برای من مهم و سوال‌برانگیز بوده این است که یک انقلابی مبارز، چطور توانسته سال‌ها در شرایط تنگنای معیشتی که متعاقب مبارزه بر او تحمیل می‌شود، راهش را ادامه دهد؟ خصوصاً این مسئله در سال‌های انتهایی نهضت و ماه‌های منتهی به پیروزی، عمومیتی بیشتر دارد. جستجو در این مسئله فی نفسه مهم و اساسی است، اما توفیق دیگری را به همراه دارد و آن یافتن شاخصه‌های روشن‌تری برای مفهوم «زن انقلاب اسلامی» است.
تاریخ‌نگاری انقلاب همیشه در مسئلۀ «زن انقلاب اسلامی» دچار نوعی سردرگمی بوده است. اینکه زن انقلاب اسلامی دقیقاً چه شاخصه‌هایی دارد، بسیار مسئلۀ مناقشه‌برانگیزی است. آیا نگاه ما در نشان دادن زن انقلاب اسلامی، تنها معطوف به حضور اجتماعی اوست؟ اگر جواب آری باشد بایستی این را سوال کرد که این حضور اجتماعی چه مزیتی از حیث زنانگی دارد؟ من البته منکر این نیستم که بعضا کیفیت حضور اجتماعی زن، می‌تواند متمایز از حضور اجتماعی مردان باشد، اما این تمایز به تنهایی نمی‌تواند مبنای مفهوم «زن انقلاب اسلامی» باشد.
فکر می‌کنم کاوش در موضوع «اقتصاد مبارزه» علاوه بر روایت بخش پنهان تاریخ انقلاب اسلامی، ابعاد بسیار گسترده‌تری از آنچه زنان در پیش‌برد نهضت داشته‌اند را هم عیان خواهد کرد؛ این مسئله حتی می‌تواند توجه ما به نقش تربیتی زنان در انقلاب را بیش از پیش جلب کند. اینکه رهبری نهضت بارها بر نقش راهبری زنان و سهم بیشتر آنان در نهضت مبارزه با طاغوت تأکید کرده‌اند، چندان در تاریخ‌نگاری و روایات توده‌های مردم از انقلاب جلوه‌گر نشده است. شاید انقلاب اسلامی علیرغم تصور ما، چهره‌ای بیشتر زنانه داشته است.
