من هرگز آدمی نیستم که به مرزهای خودساخته قایل باشم و برایم زبان و قومیت و ملیت و نژاد و رنگ و هیچ مرزبندی دیگر این چنینی، مهم نیست. و اصلا اعتباری به این چیزها قایل نیستم و برایم همانقدر که ترکی مهم است، فارسی و عربی و لری و کردی و بلوچی و هر زبان و مولفه و شاخصه دیگری از هویت و تاریخ و فرهنگ بشری مهم است و همانقدر که زبان مادریم را دوست دارم، زبان مادری همه آدم ها را هم دوست دارم.
اینها را اول کار گفتم که در خلال حرفهایم کسی حس نکند من با کسی یا کسانی دعواهای اینچنینی دارم. من از دعوا بر سر این مرزهای موهوم نفرت هم دارم، چه برسد به اعتقاد.
الغرض نکته ای هست که بایست گفته شود. فقط هدفم از این حرف، ذکر تفاوت دو دیگاه است که دوست دارم، نگاهی را که مورد نقد دارم، اصلاح شود. هدف تنها و تنها همین است و بس. نه چیزی دیگر. و فکر میکنم این مساله اگر اصلاح شود، به وحدت بیشتر ملی و رفع سوء تفاهمات قومی و تاریخی هم بانجامد.
از نظر من ترک زبان، همانقدر که حفظ فرهنگ و هویت و زبان ترکی مهم و حائز اهمیت است و از شروط حفظ هویت و تاریخ ملی، به همان میزان حفظ فرهنگ و هویت و زبان ملی و زبان تک تک اقوام کشور، مهم است و دغدغه .
یعنی فرهنگ و هویت ملی، از نظر من خلاصه در آنچه که ارث مادری من یا آنچه که به عنوان زبان رسمی است، نمیشود. بلکه فرهنگ و هویت و ادب ملی ما مجموعه ای از همه تنوع زبانی و قومی است و نقصان در هر یک از این اجزا، نقصان در هویت ملی است.
این مساله اغلب از طرف آنهایی که زبان مادریشان زبان رسمی کشور است، مورد غفلت است. یعنی اینها فکر میکنند صیانت از فرهنگ و هویت و ادب ملی، تنها در صیانت از زبان و ادب فارسی خلاصه میشود و در قبال دیگر زبانها و گویشها و فرهنگ اقوام، هیچ مسئولیتی ندارند. ایرانیت از نظر اینها فقط در زبان فارسی و شاخصه های آن خلاصه میشود و صیانت از فرهنگ و ادب اقوام و مناطق را، صیانت از هویت ملی نمی دانند.
اغلب سوء تفاهمات هم به همین نکته برمیگردد. اینکه اقوام غیر فارسی زبان، گاه حس میکنند نگاه به اینها، نگاه به عنوان ایرانی درجه دوم است، و آنها را در کیفیت کمتری از ایرانیت فرض میکنند، ناشی از چنین مسایلی است.
بایست، هویت ملی را برآیند همه شاخصه های هویتی، محلی و قومی و منطقه ای و ملی دانست و نه تنها هویت مشترک ملی. باید همه داشته ها را حفظ کرد و فقط به اشتراکات بسنده نکرد. ما ملتی هستیم با تنوع بی نظیر و زیبایی از اقوام و زبانها و فرهنگ ها.
