یادداشت‌ها

حزب اللهی بودن به معنای ماشین اعلام مواضع، آن‌هم به صورتی هم‌زمان و به طوری که همه‌ی مواضعت را در آن واحد بفهمند، نیست. تا می‌خواهی درباره‌ی مساله‌ای حرفی بزنی و موضعی اعلام کنی، از سوی آن‌ها که موضعت چندان به مذاقشان خوش نیامده مورد عتاب واقع می‌شوی که «مثلاً چرا در باره‌ی فلان مساله‌ی دیگر موضعی نگرفته‌ای و فقط در این‌باره موضع می‌گیری؟»

چه می‌شود در پاسخ به این سوال گفت الا اینکه تشخیص داده‌ام در این موقعیت، این حرف را بزنم و در موقعیتی دیگر آن حرف دیگر را و هر موقعیتی تشخیصی متناسب می‌طلبد که بر عهده‌ی اراده‌ی ماست. و جالب‌ترش اینجاست که این اجبار به اعلام مواضع در هر زمینه‌ای –حتی مسائلی که توسط آن فرد معترض تشخیص داده شده است که مستوجب اتخاذ موضع اند- گویا فقط بر ذمه‌ی ما مترتب است و خودِ خواهان، از این قاعده‌ مستثناست.

در مسائل جاریه‌ی واقعی، گاهی آن‌قدر متحکمانه و مستبدانه رفتار می‌شود که در هیچ‌کجا مثالش را نمی‌شود یافت. فقه هم که شاید تقلیدپذیرترین امور –برای غیراهل اجتهاد- باشد هیچ‌گاه راه را بر تشخیصِ خودِ فرد مکلف در زمان و مکان و موقعیات مختلفه، نمی‌تواند ببندد و نمی‌بنند و تشخیصِ تکلیف و عمل به آن را همواره بر عهده‌ی مکلفِ مقلد می‌داند، و هیچ‌گاه مقلدان را به تشخیصی واحد و اجماع بر مصداقی یکتا نمی‌خواند. اما در امور عادی زندگی، که نه مامور به تقلیدیم و نه ولایتی از سوی متعرضان بر ما عارض است، این انتظار به وجود آمده است که عین آن‌ها مسائل و وقایع را ادراک کنیم و بر اساس دلخواه آن‌ها عمل کنیم و اگر نه اولویت‌ناشناس و زمان‌ناشناسیم. 

در منطقِ فکری ما، «اثبات شیء نفی ماعدا نمی کند» لکن تشخیص ما و وسع ما در عمل به تکلیف، به همین میزان بوده است که واقع شده و الا راه برای اعلامِ موضع و عمل درباره‌ی «ماعدا» بر همه، من‌جمله متعرضان باز است و البته خود، صاحب اختیارِ نفی و اثباتشان هستند.

تنشی که این روزها نقد درون گفتمانی بر ما حادث کرده و تشتتی که با حدت هر چه تمام تر خود نموده است، از نظر من امری است بسیار فرخنده. اگر چه طعنه و عتاب برادر،  تلخ است، اما این طعنه ها و دردها اگر چه تازه ابراز می شوند، ولی امری بدیع و حادث شده به یک باره نیستند. واقعیتی کتمان شده است که ریشه در طی دوران دوانده و با گذر هر چه بیشتر زمان، شدتش هم فزونی یافته است ولی این بار علیرغم همیشه، از پس پرده کتم و ستر برآمده و عیان شده است. و همین نفس عیان شدگی اش، امری است مبارک.

اینها دردهایی است که گفتمان ما در مسیر شدن لاجرم هست از چشیدنش و تحمل کردنش و چاره جستنش و اگر نه گفتمانی که سرد و گرم نچشد و آب دیده نشود، نخواهد توانست سربزنگاه، از فضایل و کارآمدی اش دفاع کند و گفتمانی این چنینی باید شاهد ناکارآمدی و یا اقل کم، بی اقبالی و کسرت معتقدین به خودش باشد.

ما اگر چه شاید کمی دیر درد بلوغ گفتمانمان را درک کرده باشیم اما همین هم که درک شده است، نشان می دهد گفتمانمان پویا است و در حال بلوغ و در مسیر شدن. اگر دردها ادراک نشود، هرگز کاستی ها، توفیق درمان نخواهند یافت و از این رو است که این احساس دردها هم مبارک اند، که راه بر تعالی و رشد و اصلاح می گشایند.

خوشحالیم که آرمانمان درد می کند و گفتمانمان دچار افلیج و دردنافهمی نشده است و این درد کردن ها، مقدمه ای است برای بهتر شدن و رشد کردن و بالیدن. در این مسیر دشوار و پر محنت، اگر چه دردها را باید فهمیدن اما رنجیدن هم نباید، "که در طریقت ما کافری است رنجیدن."